مطلبي كه در حل مشكل اراده ازلي بسيار مهم و حساس است شناسائي انواع علل خارجي است، و از ميان آنها شناسائي دو نوع علت، اهميت شاياني دارد. و اين دو قسم عبارتند از شناسائي «فاعل مختار» و «علت مضطر» توضيح اين كه:
علتي داريم كه داراي شعور و ادارك و اختيار و اراده است و در انجام عمل مورد نظر خود، مختار و آزاد است مانند انسان و در اصطلاح دانشمندان به اين قسم «فاعل مختار» مي گويند در اين مورد نه تنها وجود انسان در فعل او موثر است، بلكه اراده و اختيار او نيز از مبادي و علل فعل وي شمرده مي شوند.
و به عبارت ديگر: