شرك در قرآن، هم به معناى شريك قرار دادن براى خداوند به كار رفته است و هم به معناى نفى حق تعالى و پذيرفتن موجود ديگرى به عنوان اله. خداى سبحان.
در قرآن، عواملى چون ظن و وهم گرايى، حس گرايى، منفعت طلبى و تقليدگرايى را منشأ گرايش مشركان به شرك معرفى مى كند. به آياتى در اين زمينه توجه مى كنيم:
الف) عامل ظن و وهم گرايى (وَمَن يدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لاَ بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لاَ يفْلِحُ الْكَافِرُونَ);[58] و هر كس معبود ديگرى با خداوند بخواند، هيچ برهانى بر آن ندارد; پس حساب او نزد پروردگارش است; به درستى كه كافران رستگار نمى شوند. (وَيعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَمْ ينَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَمَا لَيسَ لَهُم بِهِ عِلْمٌ وَمَا لِلظَّالِمينَ مِن نَّصِير);[59] و آنان چيزهايى غير خداوند را مى پرستند كه خداوند دليلى براى آن نازل نكرده است و آنها نيز علم به آنان ندارند; و براى ظالمان ياورى نيست. (أَلاَ إِنَّ لِلَّهِ مَن فِي السَّماوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ وَمَا يتَّبِعُ الَّذِينَ يدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ شُرَكَاءَ إِن يتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يخْرُصُونَ);[60] آگاه باشيد كه تمام كسانى كه در آسمان ها و زمين هستند، از آنِ خدا مى باشند و آنها كه غير خدا را همتاى او مى خوانند، فقط از گمان و پندار پيروى مى كنند و آنها فقط دروغ ميگويند.

ب) عامل حس گرایى (وَقَالَ فِرْعَوْنُ یا أَیهَا الْمَلاَُ مَا عَلِمْتُ لَکُم مِنْ إِله غَیرِی فَأَوْقِدْ لِی یا هامَانُ عَلَى الطِّینِ فَاجْعَل لِی صَرْحاً لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَى إِلهِ مُوسَى وَإِنِّی لاََظُنُّهُ مِنَ الْکَاذِبِینَ);[61] فرعون گفت: اى جمعیت، من خدایى جز خودم براى شما نمى شناسم، اى هامان، آتشى بر گِل بیفروز و برج هاى بلندى براى من ترتیب ده، تا از خداى موسى خبر گیرم; و من گمان مى کنم، او از دروغ گویان است. (هَلْ ینْظُرُونَ إِلاَّ أَن یأْتِیهُمُ اللّهُ فِی ظُلَل مِنَ الْغَمَامِ وَالْمَلاَئِکَةُ وَقُضِی الْأَمْرُ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ);[62] آیا اینان انتظار دارند که خداوند و ملائکه در سایه هاى ابر به سوى آنان بیایند؟ و همه چیز انجام شده است و همه ى امور به سوى خداوند باز مى گردند.
ج) منفعت طلبى (وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لَّعَلَّهُمْ ینصَرُونَ)[63] آنها غیر از خدا معبوداتى را برگزیده اند، شاید یارى شوند. (وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِّیکُونُوا لَهُمْ عِزّاً)[64] آنها غیر از خدا معبوداتى را برگزیده اند، شاید عزت یابند. (أَلاَ لِلَّهِ الدِّینُ الْخَالِصُ وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلاَّ لِیقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ یحْکُمُ بَینَهُمْ فِی مَا هُمْ فِیهِ یخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لاَ یهْدِی مَنْ هُوَ کَاذِبٌ کَفَّارٌ);[65] آگاه باشید که دین خالص از آنِ خداست و کسانى که به غیر از خدا دوستانى را برگرفته اند و مى گویند ما این ها را نمى پرستیم، مگر براى این که ما را به خداوند نزدیک کنند، خداوند بین آنها در آنچه اختلاف داشتند داورى مى کند; خداوند دروغ گویان و کافران را هرگز هدایت نمى کند.
د) تقلید گرایى (بَلْ قَالُوآ إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّة وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُهْتَدُونَ * وَکَذلِکَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی قَرْیة مِن نَذِیر إِلاَّ قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّة وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُقْتَدُونَ);[66] بلکه گفتند: ما پدران خود را بر مذهبى یافتیم و به آثار آنان هدایت شدیم; و انذار کننده اى پیش از تو در هیچ شهرى نفرستادیم، مگر این که ثروتمندان گفتند: ما پدران خود را بر مذهبى یافتیم و به آثار آنان اقتدا مى کنیم. (قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَلْفِتَنَا عَمَّا وَجَدْنَا عَلَیهِ آباءَنَا وَتَکُونَ لَکُمَا الْکِبْرِیاءُ فِی الْأَرْضِ وَمَا نَحْنُ لَکُمَا بِمُؤْمِنِینَ);[67] فرعونیان به موسى گفتند: آیا آمده اى که ما را از آنچه پدرانمان را بر آن یافتیم منصرف گردانى و بزرگى در روى زمین از آن شما باشد؟ ما به شما ایمان نمى آوریم. (وَإِذَا تُتْلَى عَلَیهِمْ آیاتُنَا بَینَات قَالُوا مَا هذَا إِلاَّ رَجُلٌ یرِیدُ أَن یصُدَّکُمْ عَمَّا کَانَ یعْبُدُ آبَاؤُکُمْ);[68] هنگامى که آیات روشنگر ما بر آنان خوانده مى شود، مى گویند: او فقط مردى است که مى خواهد شما را از آنچه پدرانتان پرستش مى کردند، باز دارد.
منبع: قلمرو دین -خسروپناه‌، عبدالحسین‌